Catalogus Dearest Y

Hoe wordt het moederschap gewaardeerd en gepositioneerd in onze hedendaagse maatschappij en instituties? Historisch gezien wordt de moederfiguur onder meer beschreven en afgebeeld als een godin, een heilige entiteit en een symbool van kracht. In de huidige maatschappij lijkt het begrip moederschap echter nog steeds te worden gemarginaliseerd, ondanks het feit dat het een staat is waar iedereen direct of indirect mee te maken heeft. Deze onderwaardering wordt versterkt door de heersende overtuiging dat het emotionele aspect van het hedendaagse moederschap, net als andere feministische aangelegenheden, een persoonlijke kwestie is of een mentale verstoring waar men therapie voor nodig heeft. In een hyperkapitalistische samenleving wordt dit discours nog problematischer, omdat moeders in feite een dubbele last dragen: enerzijds die van onbetaalde reproductieve arbeid en huishoudelijk werk, en anderzijds het moeten verrichten van productieve betaalde arbeid.

De definitie van moederschap in westerse samenlevingen wordt geassocieerd met de privésfeer, voortplanting, de zorg voor de kinderen en het huishouden. En terwijl de rol van vrouwen historisch gezien meestal beperkt is gebleven tot onbetaalde taken, worden mannen opgevoed en geleerd om te produceren, geld te verdienen en economisch zelfvoorzienend te zijn. Dit heeft tot gevolg gehad dat vrouwen zowel thuis (in de privésfeer) als op het werk (in het publieke domein) een ondergeschikte status hebben ten opzichte van mannen. Deze ongelijke verdeling van maatschappelijke rollen en verantwoordelijkheden is in de loop der jaren overgedragen van generatie op generatie en vormt de basis van de zogenaamde patriarchale samenleving.

Tegenwoordig zijn vrouwen actief betrokken bij de arbeidsmarkt en moeten werkende moeders een evenwicht zien te vinden tussen hun vele verantwoordelijkheden binnen en buiten het gezin. Schrijfster Adrienne Rich beschreef de uitdagingen voor moeders in haar boek Of Woman Born (1976) als een toestand van ambivalentie: het lijden aan “the murderous alternation between bitter resentment and raw-edged nerves, and blissful gratification and tenderness”. Beide gevoelens zijn verbonden met de arbeid van het moederschap; het eerste komt voort uit de afhankelijkheid van kinderen ten opzichte van hun moeder wanneer zij moet werken om geld te verdienen en onafhankelijk te zijn. Terwijl het tweede gevoel te maken heeft met de natuurlijke band die een moeder kan voelen met haar hulpeloze kinderen die haar voortdurend nodig hebben. Nog steeds worden vrouwen minder betaald en hebben zij een lagere sociale status dan hun mannelijke collega’s, zelfs binnen eenzelfde werkomgeving. Feministen protesteren hier al tientallen jaren tegen en eisen sociaal-economische gelijkheid voor vrouwen en werkende moeders in het bijzonder. In de huidige maatschappij, waarin beide ouders vaak moeten werken om voor hun kinderen te zorgen, is er nog een lange weg te gaan.

De tentoonstelling, getiteld Dearest Y, is geïnspireerd op de feministische strijdkreet “the personal is political” uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Het benadrukt de verbanden tussen de persoonlijke ervaring van het moederschap en bredere sociaaleconomische en politieke systemen. De letter Y in de titel verwijst naar de voorletter van Yasmina, mijn eerste en enige kind. Ze inspireerde mij om me verder in het thema moederschap te verdiepen en deze tentoonstelling te maken. De tentoonstelling bestaat uit schilderijen, sculpturen, video’s, textiel en mixed media installaties. Gezamenlijk streven de werken ernaar een vollediger beeld te geven hoe een persoonlijke ervaring van het moederschap zich verhoudt tot en verweven is met de omringende structuren in de publieke sfeer.

Curator: Fadwa Naamna
Kunstenaars: Kristina Benjocki, Yasmim Salim Flores, Cecilia Jonsson, Csilla Klenyánszki, Esther Kokmeijer, Irene Lusztig, Emmeline de Mooij, Ghinwa Yassine