Catalogus Gaia in the Anthropocene

Uit het werk van Pauline Curnier Jardin komt een grote fascinatie voor historische gebeurtenissen, mythologie, religie, hekserij en dieren naar voren. Daarbij heeft de in Amsterdam en Berlijn woonachtige kunstenaar een duidelijke voorkeur voor de geschiedenis van het individu. Aan de hand van deze persoonlijke verhalen diepen haar video’s en installaties verschillende hoofdlijnen van de geschiedenis uit, waarbij de positie van de vrouw binnen de patriarchale samenleving de rode draad vormt. In haar werk worden historische onderwerpen gemengd met fictieve avonturen, toevallige gebeurtenissen en wonderen, die meestal ook een kans op ongeluk en tegenslag in zich dragen. Hoewel in haar video’s naar filmtradities verwezen wordt, doen de settings van de films eerder aan als theaterdecors waaruit de voor Curnier Jardin zo typerende beeldtaal ontstaat.

De video installatie Viola Melon, Baiser Melocoton (2013-2014) nodigt de bezoeker uit om door de ogen van de godin Demeter het verhaal van twee schijnbaar gewone meisjes in een meloenenveld te volgen. De meisjes giechelen en lijken een beetje opgewonden te zijn. Dommig zijn de meisjes echter allesbehalve. Het gesprek dat zij met elkaar voeren gaat over de schadelijke gevolgen die grootschalig alcohol misbruik kan hebben en doet zelfs enigszins filosofisch aan. Toch doen de meisjes iets fout en weten zij Demeter met hun gedrag te irriteren. De godin van de landbouw besluit de meisjes voor hun gedrag straffen en laat daarop hun lever in een meringue veranderen. Waarom eigenlijk in een meringue? Fungeert dit snoepgoed wellicht als metafoor voor iets anders, iets groters?

Je kunt je afvragen of de verregaande straf terecht is, maar is dit wel een relevante vraag? Is Demeter, zoals zij aan het begin van de video zelf ook al zingt, als godin niet gewoon gerechtvaardigd om te handelen zoals het haar uitkomt? Tegelijkertijd neemt de strenge en enigszins wispelturige godin, die in de Griekse mythologie net als Gaia ook als Moeder godin wordt gezien, de bezoekers op haar schoot en verwelkomt zij hen teder. Deze ambivalente houding van Demeter geeft niet alleen vorm aan het verhaal van de video, maar refereert eveneens aan de problematische verhouding die de mens tegenwoordig heeft met de natuur. De mens put de aarde zichtbaar uit, terwijl zij ook de ambitie heeft klimaatverandering tegen te gaan. Probeert de kunstenaar ons misschien duidelijk te maken dat we de aarde meer als een moeder zouden moeten eren? Of is de boodschap van het werk eerder dat er grenzen zijn aan wat de mens de aarde nog aan kan doen voordat zij terugslaat? Of liggen beide juist in elkaars verlengde?