Catalogus Gaia in the Anthropocene

Nu de gevolgen van klimaatverandering niet meer te ontkennen zijn, is het merendeel van de klimaatwetenschappers het erover eens dat er nieuwe sociaaleconomische modellen nodig zijn voor het vormgeven van ons leven. De realiteit dwingt ons waarschijnlijk zelfs te accepteren dat er grenzen bestaan aan voortuitgang, althans wanneer we het eenzijdig blijven koppelen aan economische groei. “Bij een dergelijke paradigmaverschuiving gaat het volgens wetenschappers niet zozeer over een andere inrichting van organisaties en samenleving, maar om een fundamenteel andere manier van denken, over het politieke bestel en het zorgstelsel, de arbeidsverhoudingen en het onderwijs, over financiële systemen en zaken doen, over samenwerken en samen leven.”

Zonder dat Milena Bonilla in haar werk direct op zoek gaat naar het vinden van nieuwe sociaal-economische modellen, kan een groot aantal van haar werken worden getypeerd als verkenningen op dit gebied. Natuur, geschiedenis, wetenschap, literatuur, onderwijs, massamedia, het zijn allemaal onderwerpen die regelmatig terugkeren in Bonilla’s video’s, installaties en tekeningen. De kunstenaar legt in haar werk een grote nadruk op de kracht van taal en historische processen. Ze graaft in de door haar bestudeerde documenten naar de echte betekenis die zij vertegenwoordigen en onderzoekt vervolgens hoe zij onze interpretatie van de werkelijkheid beïnvloeden. Bonilla richt zich niet primair op het vinden van de waarheid. Haar werk duikt in eerste instantie in de politieke complexiteiten tussen mensen, taal en niet-menselijke wezens. Het probeert de barsten in kaart te brengen die deze interacties, veroorzaakt door voorgeprogrammeerde standpunten en logica, in stilte hebben achtergelaten. De barsten die er voor zorgen dat de algemeen heersende opvatting rondom een onderwerp nog al eens kan verschillen van de werkelijkheid.

De video-installatie An Enchanted Forest (2013-2014), vertelt het bijzondere verhaal van een groep rode rendieren die tot aan het begin van de Koude Oorlog in het Boheemse Woud leefde; een bosgebied dat zich over Duitsland en Tsjechië uitstrekt. De komst van het IJzeren Gordijn splitste het Boheemse woud in tweeën, waardoor er twee, door een stuk niemandsland van elkaar gescheiden, kuddes ontstonden. De val van de muur in 1989 bracht hierin geen verandering. Ondanks dat het hek was verwijderd en de dieren zich weer vrijuit konden bewegen ontdekten wetenschappers dat de vrouwelijke rode rendieren van beide groepen de grens niet overstaken. Hierin kwam zelfs naar enkele jaren geen verandering.

De video-installatie, waarin verschillende aspecten van dit verhaal verbonden worden, speelt met realiteit en fictie. De uitvinding van twee fictieve boeken met dezelfde naam, waarvan er één het verhaal vertelt over een anarchistische groep die in het bos woonde en de ander ingaat op de herten, wordt als aanleiding gebruikt om verbanden aan het licht te brengen tussen controle van territorium, bio- en geopolitiek en het idee van vreedzame weerstand.
De getoonde foto’s en de sculptuur uit de installatie brengen respectievelijk het Boheemse Woud zelf en de vaste routes die de rode rendieren binnen het stuk niemandsland afleggen in kaart, waarmee de verschillende facetten van het bijzondere natuurgebied zich aan de bezoeker openbaren.

Waarom de dieren de grens niet oversteken blijft uiteindelijk raadselachtig. De installatie probeert ook niet zozeer een antwoord op deze vraag te geven. De video belicht eerder de onbedoelde en in dit geval positieve bijkomstigheid van de Koude Oorlog. De afwezigheid van de mens maakte het mogelijk dat flora en fauna de kans kreeg om zichzelf te ontwikkelen,waardoor er een uniek natuurgebied in de strook niemandsland kon ontstaan. Maar bestaan beide groepen rode rendieren eigenlijk wel, of zijn zij toch een door Bonilla gecreëerde mythe?