Catalogus Gaia in the Anthropocene

Jimmie Durham is met name bekend door zijn sculpturale assemblages. Deze maakt hij onder meer van gevonden objecten en natuurlijke materialen, zoals botten, veren, hout en stenen en hebben vaak een absurdistische inslag. Zowel zijn kunstwerken als gedichten dragen geen concrete boodschap in zich, maar brengen eerder ‘een gevoel over’, zoals de kunstenaar zelf zegt. Wel spreekt uit veel van zijn werk een kritische houding ten opzichte van Westerse denkbeelden en vooroordelen. Daarnaast is ook de relatie tussen de mens en de natuur een belangrijk uitgangspunt van zijn kunst.

Misschien dat daarom het heldenepos van Gilgamesj geregeld opduikt in zijn werk (zoals ook in gedicht The Center of the World dat hieronder te lezen is). Gilgamesj was een prins die de eerste stadstaat op aarde zou hebben gesticht. Een grote muur moest de stad van het omringende bos scheiden. Met deze ingreep creëerde hij niet alleen een staat waarover hij kon heersen, maar schiep hij ook ‘de wildernis’ en daarmee de tegenstelling tussen cultuur en natuur. Durham verzet zich tegen de scheiding van mens en natuur. Hij beschouwt zichzelf, net zoals de inheemse Cherokee indianen aan wie hij zich verwant voelt, juist als een nauw verbonden onderdeel van de natuur.

In het oeuvre van Durham keren stenen en mineralen veelvuldig terug. Een bijzondere eigenschap van deze natuurlijke objecten is dat zowel tot de natuur als tot cultuur behoren. Gegeven door de aarde fungeren ze ook als bouwstenen en vormen ze de basis van onze steden, maar ook sculpturen werden traditioneel gehouwen uit steen. Dit is één van de redenen van Durham’s fascinatie voor stenen. Hij presenteert ze als sculpturale vorm, verpersoonlijkt ze door ze namen of gezichtjes te geven en heeft zelfs eens geposeerd als steen. In een essay heeft Durham ooit gesteld dat zijn gebruik van stenen als een statement tegen ‘architectuur’, kan worden gezien. “I want to do different things with stone to make stone light, to make it free of its metaphorical weight, its architectural weight. So I’ve been thinking of different ways to make stone work and to make stone move instead of making stone into an architectural element.” Het toedichten van menselijke eigenschappen aan stenen kan eveneens gezien worden als een poging om ons op een alternatieve manier naar stenen te laten kijken.

Ook in de in De Garage getoonde werken You can't make an omelet without breaking eggs (1998) en in Paper Weight (1999) is de steen een belangrijke component. In het eerste werk is een flink stuk rozenkwarts door een brommerhelm heen gestoten, in het tweede wordt de steen gepresenteerd als een dreigende verwoester. Net als in zijn poëzie roepen de werken ideeën en gevoelens op die niet direct te duiden zijn. En misschien is dat ook niet erg. In een interview vroeg Durham zich ooit af waarom iedereen toch altijd wil weten wat een kunstwerk betekent, terwijl niemand die vraag ooit stelt als het om muziek gaat. Muziek is wat het is, en dat zou kunst ook moeten zijn zo concludeerde hij.